امروزه در بخش توسعه، بحث آموزش با کیفیت، مقوله‌ای اجتناب ناپذیر و مهم می‌باشد بطوریکه تمامی سازمان‌های پیش‌رو برای آن اهمیت ویژه ای قائل می‌شوند. این امر در مورد آموزش مهارت‌های خلبانی بیشتر نمود پیدا میکند و ارزش آن تا جایی است که یک خلبان قبل از پرواز عملیاتی با هواپیما باید آموزش‌های تئوری و عملی متعددی را در رده‌های مختلف پشت سر بگذارد تا مجوز پرواز با هواپیما را دریافت کند. واضح است که این آموزش‌ها با توجه به حساسیت مهارت‌های خلبانی، باید با دقت و درستی بالایی انجام گیرد.
شعار نیروی هوایی آمریکا در این خصوص قابل توجه است: «آموزش برتر = برتری هوایی» . برای بالابردن کیفیت آموزش‌های خلبانی از وسایل کمک آموزشی مختلفی استفاده می‌شود که با اهمیت‌ترین آنها شبیهسازهای پروازی می‌باشد. گسترش روزافزون کمي و کيفي شبيه‌سازهاي آموزش پرواز در نقاط مختلف جهان و تنوع شکلي و عملکردي اين وسايل سبب شده تا استانداردها، آيين‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هاي ارزيابي کيفيت و صحه‌گذاري متنوعی برای آنها در دنیا تدوین گردد. اما اگر حوزه شبیهسازهای پروازی به دو گروه نظامی و غیر نظامی تقسیم شود، می‌توان گفت که شبیهسازهای غیرنظامی توفیق بیشتری در استاندارسازی داشته‌اند چراکه بطور کل قوانین هوانوردی در بخش غیرنظامی جهانی‌تر و مبتنی بر اصول یکپارچه‌‌ای است. آيين‌نامه‌هايي که طي ساليان گذشته در سطح جهان در بخش غیر نظامی مورد توجه بوده‌اند در قالب جدول 1 آمده است:
جدول 1- استانداردهای شبیه سازهای پروازی غیرنظامی در دنیا
| کشور/ نهاد | عنوان سند منتشره |
| ايکائو | Doc 9625-AN/938, Manual of Criteria for the Qualification of Flight Simulators |
| استراليا | Civil Aviation Safety Regulation (CASR), part 60, Synthetic Training Devices |
| کانادا | TP9685, Aeroplane and Rotorcraft Simulator Manual |
| فرانسه | Project d arête relative a l agreement des simulateurs de vol |
| جي اي اي (JAA) | JAR-FSTD A & H, Aeroplane and Rotorcraft Simulation Training Device |
| انگلستان | CAP 453, Aeroplane Flight Simulators: Approval Requirements |
| آمريکا | FAA 14 CFR Part 60, Requirements for the Evaluation, Qualification and Maintenance of Flight Simulation Training Devices |
| ياتا (IATA) | Flight Simulator Design And Performance Data Requirement for Flight Training |
برای ایجاد هارمونی و یکنواختی کامل در بخش استانداردسازی شبیهسازهای پروازی غیرنظامی، ويرايش سوم آيين‌نامه ایکائو دي‌او‌سي 9625 در سال 2009 ارائه و قرار شد از سال 2015 در بيش از 190 کشور جهان بطور واحد اجرايي و جایگزین فهرست جدول (1) گردد. اما شبیهسازهای نظامی چه ویژگی دارند که نمی‌توان از آیین‌نامه‌های فوق برای استانداردسازی آنها استفاده نمود؟ در پاسخ به این سئوال باید به تفاوت‌های زیر اشاره کرد:
- نظامی‌بودن بهره‌بردار و تبعیت وی از قوانین اختصاصی لشکری نه قوانین عمومی و بین‌المللی هوانوردی کشوری
- مانورهای پیچیده پروازی مانند پرواز در زوایای حمله بالا و پرواز نزدیک به سطح
- افزوده‌شدن بحث تاکتیک یا همان ماموریت‌های ویژه نظامی (تهاجمی و دفاعی)
برای پاسخگویی به سنجش کیفیت شبیهسازهای نظامی نیز در دنیا آیین‌نامه‌هایی ارائه شده است. از با اهمیت‌ترین آنها می‌توان به آیین‌نامه نظامی ام‌آی‌ال-اس-87241 کشور آمریکا اشاره داشت که در سال 1989 لغو گردید. در ادامه این مقاله به تحلیل موضوع فوق برای دستیابی به یک تصویر روشن از وضعیت جهان و به دنبال آن وضعیت ایران، جهت ارائه راهکارهای پیشنهادی استانداردسازی شبیه‌سازی آموزشی هواگردهای نظامی برای دستیابی به توان دفاعی موثرتر، خواهد پرداخت.
وضعیت استانداردسازی شبیهسازهای پروازی نظامی در جهان
صحه‌گذاری و تصدیق یا در اینجا واژه استانداردسازی، در دو دهه اخیر از موضوعات داغ صنعت شبیهسازهای نظامی بوده است. اهمیت این موضوع زمانی مشخص می‌شود که بگوییم مایه اصلی یک شبیه‌ساز نظامی، نظامی‌بودن آن است. بدین‌معنا که طراح و سازنده یک شبیه‌ساز نظامی باید درک کاملی از ویژگی‌های رزمی محصولی که قرار است نقش آموزشی پیدا کند داشته باشد و البته این امر بسیار مشکل بوده و صحه‌گذاری و تصدیق شبیه‌ساز را با مشکل مواجه می‌نماید.
همانطور که پیشتر نیز بدان اشاره شد، به دلیل ویژگی‌های خاص شبیهسازهای پروازی نظامی، منطقاً امکان ایجاد و توسعه‌ی استانداردهای منطقه‌ای و بین‌المللی برای آن وجود نداشته و لذا کشورهای مختلف متناسب با سطح فناوری و نیازمندی خود، اقدام به تدوین آیین‌نامه‌هایی در این خصوص نموده‌اند. از آنجا که صنعت هوایی نظامی در اختیار چند کشور محدود می‌باشد لذا آیین نامه‌ها و مقررات تدوین‌شده از تعدد زیادی برخوردار نیستند. با نگاهی به آمار منتشره در جدول 2، می‌توان دید که حدود 25٪ شبیهسازهای پروازی به تنهایی در کشور آمریکا قرارداشته و بدیهی است که این کشور سهم زیادی در توسعه استانداردسازی این حوزه ایفا نموده است.
جدول 2-آمار شبیه سازهای پروازی نظامی در جهان
| منطقه | تعداد شبیهسازهای فعال |
| کانادا و آمریکای جنوبی | 44 |
| ایالات متحده آمریکا | 191 |
| اروپا | 258 |
| آسیا و اقیانوسیه | 233 |
| آفریقا | 34 |
جدول شماره (3)، این آیین‌نامه‌ها را معرفی نموده و باید دقت شود که تعدادی از آنها بصورت راهنما تدوین گردیده‌اند:
جدول 3 -مدارک و استانداردهای نظامی منتشر شده در جهان
| کشور/ نهاد | عنوان سند منتشره | آخرین ویرایش |
| وزارت دفاع انگلستان | DAVP 70: SPEC 2 CHAP 1-7, Specifications For Aircraft Flight Simulator Equipment | 2003 |
| وزارت دفاع آمریکا | MIL-S-87241, Simulators, Flight | 1989 |
| نیروی هوایی آمریکا | AFGS 87241, Simulators, Flight | 1997 |
| وزارت دفاع آمریکا | MIL-HDBK-1027, Aviation Training Device | 1994 |
| روسیه | GOST 21659, Aircraft Simulators. Terms And Definitions | 1976 |
| نیروی زمینی ارتش آمریکا | TOP 7-3-06, Simulator Test and Evaluation (Flight) | 2009 |
از میان آیین‌نامه‌ها و راهنماهای ارائه شده در جدول 3، تنها موردی که به صورت یک استاندارد قابل توجه است، استاندارد نظامی ام‌آی‌ال-اس-87241 می‌باشد که در ابتدا در سال 1985 در حدود 500 صفحه ارائه گردید ولی به سبب مشکلاتی که بعدها در پیاده‌سازی آن دیده شد، در سال 1989 از حالت استاندارد خارج و به صورت راهنمای ای‌اف‌جی‌اس 87241 توسط نیروی هوایی آمریکا مورد استفاده قرار گرفت. اما شاید جدیدترین و در عین حال جامع‌ترین اطلاعات قابل حصولی که در خلال مطالعات این مقاله به دست آمده همانا دستورالعمل نیروی زمینی ارتش آمریکا تی‌او‌پی 7-3-06 که به رویکردهای آزمون شبیهسازهای بالگرد نظامی پرداخته است. این دستورالعمل با آنکه به اطلاعات کمّی چندانی مجهز نیست ولی به خوبی ساختارمند و سازمان یافته بوده و مسئولیت‌ها و تکالیف مترتب با شبیه‌سازی یک بالگرد را ارائه نموده است. از ویژگی‌های بارز این دستورالعمل می‌توان به بهره‌گیری آن از الزامات آیین‌نامه‌های غیرنظامی نظیر - فار پارت 60 - در موارد پایه هوانوردی و قابل‌قبول اشاره داشت. چالشی که مورد توجه متخصصین این حوزه برای بهره‌گیری از دستاوردهای ذی‌قیمت صنعت غیرنظامی در بخش نظامی - در خلاف مسیر همیشگی – می‌باشد.
منظر مورد توجه دیگر، چگونگی بکارگیری شبیه‌ساز در آموزش خلبانان است. حتی با وجود در اختیارداشتن یک دستگاه شبیه‌ساز کامل و با کیفیت، در صورت نداشتن سازمان و برنامه آموزشی متناسب، هدف اصلی شبیه‌سازی یعنی آموزش با کیفیت میسر نمی‌گردد. جان ای استوارت و همکارانش در انستیتو تحقیقاتی نیروی زمینی آمریکا، این مهم را مورد توجه و بررسی قرار داده و اینگونه نتیجه گرفته‌اند که علیرغم پیشرفت‌های تصاعدی فناوری در زمینه توسعه و ساخت شبیهسازهای پروازی نظامی، روش‌های آموزشی (کشور ما نیز تا حدود زیادی از این روش‌ها تبعیت میکند) ناکارآمد هستند. همچنین یان استراچان نیز در مقاله ی خود مطرح میکند که بکارگیری استانداردها در سیمولاتورهای نظامی در دنیا وضعیت ایده آلی ندارد و می‌تواند بهتر باشد. در شبیهسازهای غیرنظامی، با گنجاندن بخشی به نام الزامات سازمان آموزش‌دهنده -که بطور مستقل گواهینامه‌های لازمه را برای بکارگیری شبیه‌ساز به عنوان یک ابزار کمک آموزشی، دریافت می‌دارد- این موضوع تا حدودی مرتفع گردیده است.
